Historia kościołów Wieruszowa

Historia kościołów Starego i Nowego Wieruszowa

Pierwsze kościoły

Pierwsze wzmianki o istnieniu parafii i kościołów w Wieruszowie pochodzą z roku 1368 a zawarte zostały w dokumencie sporządzonym przez ówczesnego plebana Henryka i tamtejszego dziedzica Klemensa, w obecności biskupa wrocławskiego Przecława z Pogorzeli. Dokument ten zawiera następującą treść: Przecław (z Pogorzeli), biskup wrocławski, potwierdza zgodę między Henrykiem, proboszczem wieruszowskim a Klemensem, dziedzicem w Wieruszowie i Świbie w sprawie pobierania mesznego z każdego łanu; miarę żyta i tyleż owsa oraz 6 groszy, nadto 16 groszy dla kościoła wrocławskiego. Tenże Klemens zobowiązuje się do podniesienia kultu bożego w kaplicy św. Bartłomieja w Nowym Wieruszowie, dając mu utrzymanie, biskup zaś przydziela kaplicę do kościoła św. Mikołaja w Starym Wieruszowie wraz ze wsiami Świba, Mirków, Chobanin i Stary Jutrków z dziesięcinami. Podobnie przyłącza kaplicę św. Katarzyny w Świbie, w której pozwala na nabożeństwa w dniu święta patronki. Zobowiązania z tej wsi oraz Mirkowa i Chobanina należą się kościołowi wieruszowskiemu, gdzie, jak powiadają starzy, odbywały się wszystkie posługi parafialne[1]. Ten, pierwszy dokument potwierdzający istnienie kościoła w Wieruszowie już w 1368 roku, jest bardzo ważny i dostarcza szeregu dodatkowych informacji. Wyraźnie zaznacza różnicę pomiędzy kościołem św. Mikołaja w Starym Wieruszowie i kaplicą św. Bartłomieja w Nowym Wieruszowie. Oddzielono też uposażenie jednej i drugiej świątyni. Klemens Wierusz i wszyscy jego następcy w mieście Wieruszowie po stronie kościoła św. Mikołaja mieli świadczyć z roli, a część z tego oddać kościołowi wrocławskiemu. Co do kaplicy św. Bartłomieja, Klemens zobowiązał siebie do roku 1675 podkreślają, iż dziedzic wieruszowski jest zarazem właścicielem Świby (oczywiście tylko połowy wioski bowiem druga połowa należała już do konwentu[6].

Badając dalsze chronologiczne losy rozwoju kościołów wieruszowskich, napotykamy w Kopiarzu pod datą 27. 05. 1401 roku zapis następującej treści: Bernard Wierusz, sędzia generalny ziemi wieluńskiej, wraz z synem Wieruszem, dziedzice w mieście Wieruszowie, oznaczają granice ufundowanego przez siebie klasztoru Paulinów, reguły św. Augustyna, ku czci Ducha św. i Nawiedzenia NMP przed bramami swego miasta Wieruszowa nad rzeką Prosną...[7]. Z przytoczonego zapisu wynika, że od 1401 roku na przedmieściach Starego Wieruszowa powstał klasztor paulinów, najprawdopodobniej fundacji Władysława Opolczyka. Dociekania naukowe o. Zbudniewka przesuwają datę sprowadzenia zakonników już znacznie wcześniej, bo na lata 90-te XIV stulecia[8]. Akt pierwotnego uposażenia jak i darowizny z 1404 roku[9] nie był jednak tak jednoznaczny, jak podaje to Kopiarz wieruszowski powstały przecież w XVII wieku. Akt erekcyjny przytacza szerokie nadania dóbr w bliższej i dalszej okolicy, które, w świetle dzisiejszego stanu badań były kompilacją innych dokumentów. Te niejasności sprawiły, że od samego początku zakon toczył wiele kosztownych i uciążliwych procesów z miejscowymi dziedzicami. Pierwszy z nich odnotowany w aktach odbył się już w 1498 i 1499, kiedy to Lutold Galowski zażądał od konwentu daniny wojskowej z posiadanych dóbr[10], apogeum zaś wszelakich roszczeń możnowładców wobec klasztoru przyniósł wiek XVII.

Początkowo zgodnie z regułą zakonną klasztor usytuowany na przedmieściach miasta prowadził życie kontemplacyjne a nie duszpasterskie, które skupiało się wokół kościoła parafialnego św. Mikołaja w Starym Wieruszowie. Z biegiem lat, na skutek coraz szybszego rozwoju Nowego Wieruszowa i z tym związanych potrzeb ludności, typ pracy powoli się zmieniał. Konwent składał się na początku z ok. 6 członków, kapłanów i braci. W początkach wieku XVIII liczba ta wzrosła do 7 kapłanów, lecz wciąż się wahała. Zakonnicy przyczynili się do rozwoju życia religijnego przez intronizację bractw: św. Anny (1613 r.), Różańcowego z 1628 r., Aniołów Stróżów (1643 r.), Szkaplerza św. (1685), czy Pięciu Ran Chrystusa założonego w 1701 roku[11].

Szczególnie ostatnie z wymienionych bractw zasługuje na uwagę, skoro Kopiarz wieruszowski odnotowuje aż trzy dokumenty darowizn na rzecz Bractwa Pięciorańskiego[12], a biskup Bareła w roku 1949 podaje: Bractwo Pięciorańskie założone przy klasztorze OO. Paulinów w Wieruszowie w rozwoju ducha religijnego w miejscowej parafii odegrało wybitną rolę, świadczy o tym fakt, że po dzień dzisiejszy rok rocznie w niedzielę białą zaciągają się nowi członkowie w szeregi specjalnych czcicieli Pięciu Ran Jezusa Chrystusa przed obrazem Miłosiernego Pana Jezusa[13].

Na przestrzeni kilku wieków swojej działalności paulini wieruszowscy zbudowali trzy kościoły. Pierwszy drewniany z okresu fundacji, spłonął w 1612 r. Na jego miejsce zbudował o. Gołdonowski nowy, również drewniany, w latach 30-tych XVII w. A gdy i ten uległ pożarowi ok. 1673 r., prowincjał Mikołaj Konstanty Jaroszowski zbudował najpierw cegielnię – z myślą o fundacji kościoła, następnie odrestaurował cześć klasztoru i wreszcie, przy współpracy przeora Karola Baranowicza, wzniósł murowaną świątynię w latach 1676-1680. Konsekracji jej dokonał bp. Mikołaj Oborski, sufragan krakowski na mocy upoważnienia Stefana Wydżgi, arcybiskupa gnieźnieńskiego w dniu 13 października 1680 r.[14]. Klasztor i kościół OO. Paulinów nie tylko przyczynił się do rozwoju Nowego Wieruszowa i ożywienia życia religijnego, ale także parafialnego, które w pewnym okresie podjął i wokół siebie skoncentrował. Od roku 1800 zakonnicy zaczęli prowadzić szkołę, udzielali rekolekcji i licznych misji. Po 8 września 1806 roku, kiedy to klęska pożaru dotknęła kościół parafialny św. Mikołaja i św. Bartłomieja paulini przyjęli do klasztoru pogorzelców i odtąd prowadzili we własnej świątyni nabożeństwa parafialne. Na podstawie zarządzenia Izby Administracyjnej Publicznego Departamentu Kaliskiego, z dnia 4 września 1807 r. dla proboszcza wieruszowskiego wyznaczono miejsce w klasztorze. Odtąd obok nabożeństw klasztornych w kościele św. Ducha odprawiały się wszystkie nabożeństwa parafialne. Po śmierci ks. Franciszka Magnuskiego, kanonika katedralnego gnieźnieńskiego, proboszcza w Wieruszowie (1818-1819) za zgodą arcybiskupa gnieźnieńskiego i przyzwoleniem władz zakonnych OO. Paulini, w roku 1819 przejęli na siebie obowiązki proboszczów[15]. Zakon sprawował pieczę nad parafią przez 45 lat do roku 1864, kiedy to na mocy dekretu carskiego z r. 1864 nastąpiła kasata zakonu. Kościół i klasztor przeszedł w ręce duszpasterzy diecezjalnych, a dobra ruchome poddane zostały publicznej licytacji w 1865 roku[16].

Świątynie Starego Wieruszowa

Najstarszą świątynią parafialną w Wieruszowie był kościół św. Mikołaja biskupa istniejący, jak już omówiliśmy przed rokiem 1368. Sam kościół nie był zapewne zbyt duży, skoro biskup Przecław w 1368 r. przyłącza do niego kaplicę św. Bartłomieja leżącą po drugiej stronie Prosny.

Fakt, że późniejsze dokumenty wizytacyjne nic o nim nie mówią, wskazuje, że uległ on całkowitemu zniszczeniu najprawdopodobniej podczas wojen śląskich w 1442, gdy pożar strawił miasto[17].

W opisie wizytacyjnym kościoła wieruszowskiego z roku 1730 znajdujemy wyraźną wzmiankę o istnieniu w sądzie wieluńskim aktu z roku 1678 określającego, że dobra Świby są obciążone sumą dwóch tysięcy groszy na rzecz kaplicy świętego Mikołaja. Ten sam opis wizytacyjny określa jednak kościół parafialny imieniem św. Mikołaja i św. Bartłomieja. Połączenie obydwu tytułów wskazuje, że w tym czasie kościół św. Mikołaja musiał ulec całkowitemu zniszczeniu, bądź nie nadawał się do sprawowania jakichkolwiek posług parafialnych.

Kolejne trudne chwile dla mieszkańców Wieruszowa, szerzącej się zarazy, szukając ratunku u Boga za wstawiennictwem św. Rocha, spowodowały myśl wzniesienia kościoła za miastem w okolicy dawnego, parafialnego św. Mikołaja[18].Tak też, dla uczczenia tradycji i uświęconego miejsca wieruszowscy (dziedzice i wierni) wznieśli na wzgórzu koło Kuźnicy Skakawskiej w 1720 roku nowy kościół nadając mu tytuł świętego Rocha[19]. Inne dokumenty określają kościół św. Rocha jako kaplicę pod wezwaniem świętych: Rocha, Sebastiana i Rozalii[20]. Kościół został wybudowany z drewna kryty gontami, posiadał trzy ołtarze: Obrzezania Pańskiego, św. Rocha i św. Franciszka Ksawerego. W roku 1821 kościół oddano proboszczowi parafii Olszowa, który raz w roku, w dzień św. Rocha, urządzał odpust, a co trzecią niedzielę odprawiał mszę św.[21].

Trzecią świątynią Starego Wieruszowa była kaplica św. Katarzyny w Świbie. Przynależność jej do kościoła parafialnego św. Mikołaja już omówiłem, dlatego teraz można jedynie odnieść się do domysłu historyków, że na rok przed konsekracją z roku 1622 paulini kupili połowę posiadłości świbskich od Mikołaja Szyszkowskiego i fundatorem odnowionej świątyni był albo ród Tomickich, albo paulini[22].

Świątynie Nowego Wieruszowa

Niewątpliwie najstarszą świątynią tej części miasta była kaplica św. Bartłomieja, przyłączona przez biskupa Przecława 1368 r do kościoła parafialnego św. Mikołaja. Przed wspomnianą datą kaplica zapewne była zaniedbana i opustoszała, skoro biskup nakazuje ją całkowicie odnowić, przebudować i zaopatrzyć w odpowiednią paramentykę liturgiczną, konieczną do odprawiania nabożeństw parafialnych. Do kościoła tego miała należeć wieś Chobanin z obowiązkiem świadczenia dziesięciny[23].

Chobanin, jako nowa posiadłość Wieruszów od samego początku została przyłączona do parafii wieruszowskiej. Ponieważ granicą diecezji wrocławskiej i gnieźnieńskiej była rzeka Prosna, Chobanin z racji swego położenia podlegał archidiecezji gnieźnieńskiej. Podczas panującej epidemii, spowodowanej wypadkami wojennymi w latach 1442-1444, której ofiarą stał się miejscowy proboszcz wieruszowski, arcybiskup gnieźnieński Wincenty, dnia 18 sierpnia 1444 r polecił Chobanin duszpasterskiej pieczy proboszczowi w Cieszęcinie. Arcybiskup Wincenty wyraził wdzięczność proboszczowi cieszęcińskiemu za troskę duszpasterską nad mieszkańcami Chobanina, podjętą z racji braku miejscowego proboszcza, lecz zaznaczył, aby tej wsi nigdy nie uważał za swoją, administracyjnie na zawsze związaną z parafią Cieszęcin, bowiem od dawien dawna należała ona do parafii Wieruszów. Przestrzega nadto arcybiskup, by nikt z następców obecnego proboszcza w Cieszęcinie nie rościł sobie pretensji do wsi Chobanin. Stosownie do arcybiskupich dekretów wyrokiem konsystorza wieluńskiego z dnia 13 stycznia 1552 roku z powrotem przyłączono wieś Chobanin do parafii wieruszowskiej[24].

Ks. Jan Łaski wspomina wizytę swoją w kaplicy św. Mikołaja w Wieruszowie. Nie należy jednak tej kaplicy utożsamiać z omawianym kościołem św. Mikołaja, gdyż wybudowana została za miastem przez Piotra Tomickiego ok. 1677 roku, a jej tytuł jest przedłużeniem pamięci dawnej świątyni[25].

W procesie przesuwania się życia parafialnego z Starego do Nowego Wieruszowa, istotne miejsce zajmuje kościół św. Bartłomieja wybudowany na miejscu starej kaplicy. Wagę tej świątyni podkreśla opis J. Łaskiego zawarty w Liber beneficiorum, gdzie tylko temu kościołowi poświęca uwagę[26]. Dowiadujemy się tam, że była to świątynia pokaźna, choć z drzewa wybudowana, której wnętrze zdobiło siedem ołtarzy i jedenastogłosowe organy. Kościół już w pierwszych latach XVI wieku był bogato zaopatrzony w sprzęt liturgiczny: pięć srebrnych kielichów, dwa srebrne krzyże, w złocie wykonany pacyfikał, srebrną puszkę, cztery korony, srebrny księżyc pod stopami obrazu Matki Bożej, 17 gwiazd srebrnych, zdobiących obraz głównego ołtarza. Zewnętrzną ozdobą świątyni były cztery dzwony, z których trzy były zawieszone na drewnianej dzwonnicy, a jeden wewnątrz wieży kościelnej. Kościół ten jednak doszczętnie spłonął w czasie kolejnego pożaru miasta w roku 1696.

Za sprawą zasłużonego dla miasta Wieruszowa ks. Pawła Tujkiewicza w niedługim czasie wybudowano nowy duży kościół, także z drzewa, kryty gontem. Do roku 1730 kościół ten nie był konsekrowany, jednak za zgodą oficjała gnieźnieńskiego sprawowano w nim parafialne posługi. Uroczystej konsekracji dokonał biskup Franciszek Józef Kraszkowski, sufragan gnieźnieński, w 1730 r. Rocznicą konsekracji kościoła ustalono pierwszą niedzielę po Wszystkich Świętych. Jednocześnie nadano kościołowi obok dawnego tytułu św. Bartłomieja drugi, św. Mikołaja[27]. Fakt ten, potwierdza postawioną wcześniej tezę, że w tym czasie nie istniał już kościół św. Mikołaja w Starym Wieruszowie, bowiem nowy kościół nosił obydwa tytuły dawnych świątyń dwóch części miasta. Świątynia ta posiadała jedenaście ołtarzy. Ołtarz wielki wykonany był z drzewa, rzeźbiony, ozdobiony złotą i kolorową ornamentyką. W jego centrum widniał malowany obraz Trójcy Świętej i Niepokalanego Poczęcia

Najświętszej Maryi Panny. W głównej zaś jego części znajdował się obraz Świętego Bartłomieja[28]. Kamienna mensa ołtarza konsekrowana była równocześnie z kościołem w roku 1730.

Jak na ówczesne warunki kościół ten był bogato wyposażony w paramentykę liturgiczną. Posiadał osiem srebrnych kielichów, srebrną monstrancję, cztery srebrne korony do figury św. Józefa i jedna do statuy Matki Boskiej. Poszczególne ołtarze oprócz bogatych złoceń i pięknych malowideł obwieszone były licznymi votami. W wyposażeniu zakrystii znajdowały się 34 różnego koloru ornaty i sześć kap. Dla podkreślenia uroczystego charakteru nabożeństw i uroczystości ufundowano cztery dzwony: trzy zawieszone w dzwonnicy i jeden na wieży kościelnej[29]. Omówione szczegóły wyglądu kościoła świadczą o intensywnym rozwoju życia religijnego w Wieruszowie i dużej ofiarności miejscowej ludności na przestrzeni od XVI do XVIII wieku.

Ostatnią świątynią dawnego Wieruszowa był kościół św. Jana zwany szpitalnym. O jego początkach dowiadujemy się dopiero w XVII w.[30]. Opis wizytacyjny kościoła wieruszowskiego z roku 1668 ogranicza się tylko do ogólnikowych wiadomości dotyczących omawianego kościoła, określa go jako drewnianą, gontem krytą kaplicę, mającą trzy ołtarze i jeden dzwon, oraz, że nosił tytuł św. Jana Chrzciciela[31]. Sprawa tytułu kościoła nie jest pewna, skoro kolejne dokumenty z roku 1730 i 1752 określają świątynię jako św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Za ostatnim tytułem przemawia szczegół, że w górnej części rzeźbionego ołtarza Męki Pańskiej widniał obraz św. Jana Apostola. Potwierdzały to jeszcze dwa boczne ołtarze Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Mikołaja z wizerunkiem tegoż świętego. Omawiany kościół wznosił się na wschodnim krańcu miasta, była to kaplica dość duża, posiadała własny cmentarz i dysponowała paramentyką liturgiczną. W kaplicy tej wybudowano pięciogłosowe organy (dla ścisłości raczej pozytyw organowy). Przy kaplicy wybudowano dom dla prepozyta kaplicy fundowany przez Antoniego Zwierczyńskiego, w którym także znajdowali schronienie ubodzy. Do kaplicy należały dwa stadia ziemi ofiarowane przez Annę Golańską, mieszkankę wieruszowską, nadto cztery ogrody i rola pod Chobaninem, które miały być głównym źródłem utrzymania starców – łącznie 2.000 polskich florenów zapisanych w 1715 r. na dobrach Borowniki. Omawiany kościół św. Jana spotkał podobny los, jak inne najstarsze świątynie Wieruszowa, bo w roku 1770 spłonął w pożarze miasta i już nigdy nie został odbudowany[32].

Omawiając najważniejsze sprawy związane z dziejami kościelnymi miasta Wieruszowa, należy zwrócić uwagę na czterdziestoletnią przerwę działalności duszpasterskiej kościoła katolickiego. Około lat 1556-1562 Piotr Tomicki, ówczesny dziedzic, owiany duchem nowinek zachodnio – religijnych przychylnie ustosunkował się do protestantów. Oddał więc miejscowy kościół parafialny braciom czeskim, który dopiero jego synowa Anna z Konotopu w latach 1598-99 wróciła go katolikom[33].

Przynależność diecezjalna Starego i Nowego Wieruszowa

Kolejnym zagadnieniem zasługującym na uwagę jest omówienie przynależności kościołów wieruszowskich do poszczególnych diecezji. W tym temacie oprę się na szczegółowej analizie, jakiej dokonał na podstawie zapisów Kopiarza wieruszowskiego oraz dokumentów wizytacyjnych[34] bp. Stefan Bareła[35].

Rzeka Prosna stanowiła naturalną granicę biskupstwa wrocławskiego i archidiecezji gnieźnieńskiej. Leżący zatem po jej lewej stronie Stary Wieruszów należał do diecezji

wrocławskiej. Dlatego najstarsze dzieje parafii Wieruszów związane są właśnie z tym biskupstwem. Wiemy o tym chociażby z cytowanego dokumentu erekcyjnego parafii, której dokonał prawnie biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli. Dokonał on zarazem inkorporacji kaplicy św. Bartłomieja i św. Katarzyny do parafii wieruszowskiej. We wszystkich tych aktach występował biskup Przecław jako ordynariusz miejsca i dokonywał ich mocą własnej władzy.

O podziale miasta na dwie różne diecezje dowiadujemy się z dokumentu kanonicznej wizytacji kaplicy św. Katarzyny w Świbie, której dokonał w roku 1651 kantor wrocławski i kanonik kościoła św. Krzyża we Wrocławiu - Marcin Walter. Czynności swe spełniał w imieniu biskupa wrocławskiego. Wspomniany wizytator stwierdził, że kielich wraz z innymi paramentami mszalnymi, oraz jeden dzwon znajdują się poza granicami jego diecezji, to znaczy w parafialnym kościele w Wieruszowie. Wizytator w dalszej części dokumentu wyraźnie przeciwstawia swoją diecezję archidiecezji gnieźnieńskiej, do której należy dziekan wieruszowski, sprawujący czynności duszpasterskie w wizytowanej kaplicy świbskiej. Podobnie, ważny dla podjętej argumentacji jest dokument wizytacyjny kaplicy w Świbie sporządzony przez Wawrzyńca Joansten′a, archiprezbitera i proboszcza w Namysłowie, delegowanego wizytatora przez biskupa wrocławskiego Sebastiana, z 23 lipca 1670 r.

Analiza tekstu wymienionej wizytacji wskazuje, że: jest wyraźne przeciwstawienie Świby należącej do diecezji wrocławskiej i ówczesnego kościoła parafialnego w Wieruszowie, podlegającego arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Podkreśla to fakt, że ks. Jerzy Tłuczyński, kapłan archidiecezji gnieźnieńskiej, ówczesny duszpasterz w Wieruszowie, jest traktowany przez wizytatora jako proboszcz obydwu kościołów tj. w Wieruszowie i filialnego w Świbie. Jest jednak kapłanem archidiecezji gnieźnieńskiej, dlatego do sprawowania czynności duszpasterskich w kościele św. Katarzyny winien posiadać upoważnienie i jurysdykcję biskupa wrocławskiego, której ks. Tłuczyński jeszcze nie posiadał. Nie znaczy to jednak, by dotychczasowi proboszczowie wieruszowscy nie mający jurysdykcji biskupów wrocławskich sprawowali swe czynności duszpasterskie w Świbie nieważnie lub niegodziwie. Fakt ten świadczy jedynie o ówczesnym przekonaniu, że łączność tych dwóch kościołów jest związkiem naturalnym, opartym na wielowiekowej tradycji. Upomnienie to jest jednak wymownym znakiem zarysowującej się coraz bardziej odrębności między Starym a Nowym Wieruszowem, który całkowicie przejmuje prymat rozwoju, trwający do dnia dzisiejszego.

Kolejne losy przynależności diecezjalnej Wieruszowa przedstawiają się następująco: po rządach arcybiskupów gnieźnieńskich pieczę nad Wieruszowem od 1818 na mocy układu i wydanych bulli Militantis Ecclesiae i Ex imposita nobis, ustalające organizację Kościoła w Królestwie Polskim[36], przejmuje diecezja włocławska do roku 1925. Dnia 28 października 1925 r. na podstawie konkordatu Stolica Apostolska wydała bullę cyrkumskrypcyjną Vixdum Poloniae unitas, dokonując nowej organizacji Kościoła w Polsce[37]. Dokumentem tym zostaje powołana diecezja częstochowska i Wieruszów zostaje włączony w jej granice terytorialne. W tym czasie Podzamcze, od wydanej w 1821 roku bulli De salute animarum (regulującej organizację Kościoła Katolickiego w Prusach) należy do archidiecezji poznańskiej[38]. Kolejny podział diecezji polskich z 1992 r. włącza miasto Wieruszów wraz z jego dzielnicą Podzamczem do nowo utworzonej, przez Ojca św. Jana Pawła II dnia 25 marca 1992 roku bullą Totus Tuus Poloniae Populus, diecezji kaliskiej.

Krótki zarys dziejów współczesnych

Podział miasta na dwie części tak daleko posunął się, że już w XVIII wieku mianem Wieruszowa określano tylko prawą stronę dawnej miejscowości. Tutaj też najprawdopodobniej już od XV w. skupiało się życie parafialne. Stary Wieruszów coraz częściej nazywano Podzamczem i traktowano jako odrębną miejscowość, leżącą za miastem. Nazwa ta wynikała z bliskości zamku obronnego, który, szczególnie w okresie najazdów śląskich stanowił gwarancję bezpieczeństwa i skuteczności obrony[39]. Świba pozostała filią Wieruszowa do 1821 r wzgl. 1834, następnie stała się filią kościoła olszowskiego. Podzamcze, niegdyś w parafii Wieruszów, otrzymało kościół sukursalny św. Rocha w 1746 roku, prawa parafialne nadano temu kościołowi 1 stycznia 1922 r. Wzniesiono następnie nowy kościół Nawiedzenia NMP w 1934 r., który prawami parafialnymi objął znaczną część dawnej parafii Świba[40].

W Wieruszowie od 1864 tj. kasaty OO. Paulinów, kościół klasztorny przejmuje diecezja. Kościół ten pełni rolę świątyni parafialnej. 17 czerwca 1982 biskup częstochowski Stefan Bareła eryguje nową parafię św. Stanisława, a Kościół św. Ducha tymczasowo jest kościołem dwóch parafii. We wrześniu 1983 r powstaje tymczasowa kaplica dla parafii św. Stanisława. W grudniu 1983 roku powracają do swojego klasztoru i kościoła OO. Paulini. Parafia św. Stanisława buduje nowy własny kościół, który zostaje poświęcony przez bp. Stanisława Nowaka 25 grudnia 1991 roku. Konsekracji kościoła dokonuje Ordynariusz Kaliski bp. Stanisław Napierała 25 grudnia 2000 r.

Obecnie miasto Wieruszów ponownie połączone administracyjnie, a po raz pierwszy od 1992 roku także diecezjalnie, posiada trzy parafie i pięć kościołów: parafię p. w. Zesłania Ducha Świętego, św. Stanisława Bpa i MB Częstochowskiej z kościołem filialnym bł. Urszuli Leduchowskiej w Pieczyskach oraz Nawiedzenia NMP w Wieruszowie - Podzamczu z kaplicą filialną św. Rocha w Kuźnicy[41].

Przypisy

[1] Por. J. Zbudniewek, Kopiarz dokumentów Konwentu Paulinów w Wieruszowie, W: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, T. 27, Lublin 1973, 207; por. także, Katalog Kościołów i Duchowieństwa Diecezji Częstochowskiej, Częstochowa 1978, 533; por. także, S. Bareła, Z przeszłości kościelnej Starego i Nowego Wieruszowa, Wieruszów 1949, 56-60. (maszynopis).
[2] Por. S. Bareła, dz. cyt., 10.
[3] J. Jungnitz, Visitationsberichte der Dioec. Breslau – Archidiakonat Breslau, Breslau 1902, 145-146.
[4] Por. S. Bareła, dz. cyt., 11-12.
[5] Por. J. Zbudniewek, dz. cyt., 241.
[6] Tamże, 244.
[7] Tamże, 207.
[8] Por. J. Zbudniewek, Kopiarz dokumentów Konwentu Paulinów w Wieruszowie, W: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. T. 26. Lublin 1973, 208-209.
[9] Kopiarz Wieruszowski (w dalszej części przypisów stosuję skrót KW) k.1-2v.
[10] Por. L. Koczy, Dzieje miasta Wieruszowa. Poznań 1930, 69.
[11] Por. J Zbudniewek, dz. cyt., T. 26, 214; także, Katalog Kościołów, 533.
[12] KW k. 211v-212, 109v-210, 218v-219v.
[13] S. Bareła, dz. cyt., 52.
[14] J. Zbudniewek, dz. cyt., T.26, 214-215; Por także, KW k. 189; L. Koczy, dz. cyt., 73.
[15] Por. Chodyński, Żytniów, W: Catalogus eccl. dioec. Vladislaviensis pro a. 1878, 101-102; Por. także, S. Bareła, dz. cyt., 52.
[16] Archiwum na Jasnej Górze w Częstochowie 1582, 255-257.
[17] Por. Katalog..., dz. cyt., 533.
[18] W. Fabisz, Kronika dekanalna kępińska, Wrocław 1855, 163.
[19] Por. S. Bareła, dz. cyt., 19.
[20] L. Koczy, dz. cyt., 61.
[21] Por. S. Bareła, dz. cyt., 20.
[22] Por. J. Zbudniewek, dz. cyt., T. 26, 216.
[23] KW k. 62-63
[24] Akta konsystorza wieluńskiego 1550- 1585, k. 121-124.
[25] Por. S. Bareła, dz. cyt., 25.
[26] J. Łaski, Liber beneficiorum, T. II. Gniezno 1881, 146-147.
[27] Por. S. Bareła, dz. cyt., 27.
[28] Por. Tamże
[29] Wizytacja Dziurkiewicza, Wieruszów 1752. (Archiwum Diecezjalne we Włocławku).
[30] KW k. 61-63.
[31] Visitationes in territorio wielunensi, Wieruszów 1779, 91n.
[32] Por. S. Bareła, dz. cyt., 32-33; Także, L. Koczy, dz. cyt., 64.
[33] Por. S. Bareła, dz. cyt., 34; Także, Katalog Kościołów, 533.
[34] Por. J. Jungnitz, dz. cyt., 145-146, 765.
[35] Por. dz. cyt., 35-40.
[36] Por. M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego, T. 3˙, Warszawa 1991, 67.
[37] Por. M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego, T. 4, Warszawa 1992, 30.
[38] Por. dz. cyt., T 3˙, 69.
[39] J. Długosz, Dzieje Polski, Kraków 1867, T. IV, 631.
[40] Por. J. Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, T. II, Poznań 1964, 501, 585.
[41] Rocznik Diecezji Kaliskiej, Kalisz 2000, 266-268.

Ks. Jacek Paczkowski

Parafia p.w. NNMP w Wieruszowie Podzamczu